Muziek maken en de dopamine aanmaak bevorderen tijdens gratis muziekmiddagen

Samen muziek maken en de dopamine aanmaak bevorderen. Dat is het doel van het nieuwe project genaamd Musica Dopa dat op 23 november start op het Jan Borghoutsplein 51 (Cort Heyligerskazerne) te Bergen op Zoom.  De gratis middagen bevatten een combinatie van samen muziek maken, improvisatie én uitleg over hoe dit het lichaam en de geest beinvloedt.  Het initiatief richt zich met name op Parkinsonpatiënten, maar is ook toegankelijk voor andere geïnteresseerden.  Musica Dopa nodigt ook mantelzorgers, therapeuten en iedereen die interesse heeft in de aanpak uit om kennis te komen maken!

Het onderwerp ‘muziektherapie’ komt steeds vaker in het nieuws voor. Muziek heeft een bewezen gunstige uitwerking op het functioneren van de hersenen en steeds meer mensen komen hier achter.  Bovendien is muziek maken ook gewoon leuk én dat maakt de aanpak van Musica Dopa een ideale combinatie.

Dopamine
Bij Musica Dopa is de filosofie dat het maken van muziek de dopamine aanmaak bevordert. Dit blijkt ook uit wetenschappelijke onderzoeken. Initiatiefnemer Jan Smagge, zelf actief als drummer, weet bovendien als geen ander wat voor positieve effecten muziek spelen op hem heeft. Dopamine, een lichaamseigenstof, wordt in de volksmond ook wel het gelukshormoon genoemd. Normaal gesproken maakt het lichaam deze stof aan als beloning en om een goed gevoel te geven.

Parkinson
Bij sommige ziektes, zoals Parkinson, wordt dopamine niet meer (voldoende) vanzelf aangemaakt.  Behandeling en medicijnen kunnen  hierbij helpen, maar ook bewegen en muziek maken hebben een positief effect. Dans- en bewegingstherapie wordt al veel voor dit doel toegepast, maar muzikaal is er amper aanbod voor handen. Dit is waar de aanpak van Musica Dopa van start gaat!

Pilot
De twaalf muziekmiddagen, met ieder een eigen programma,  zijn een pilot. Er wordt gewerkt met een combinatie van beproefde programma’s en eigen ideeën.  De middagen zijn bewust gratis zodat er een lage drempel is om deel te nemen. Het programma varieert per middag  en er is géén instapniveau. Sterker nog:  Ook al hebben de deelnemers nooit muziek gemaakt, dat is dit geen enkel probleem!  Er wordt allereerst gewerkt met de basiseigenschappen van muziek zoals geluid, ritme, melodie en tekst.  Vrolijk

Dit alles wordt gedaan in een vrolijke spelvorm en ‘fouten maken’ mag altijd.  Elkaar helpen is wel belangrijk, het voornaamste aan de middagen is plezier hebben en het sociale aspect speelt daar een voorname rol bij. Eigen instrumenten meenemen, kan in overleg met de organisatie. Op de locatie is er een bovendien al het nodige muziekmateriaal aanwezig.

Gratis
Musica Dopa vindt plaats op het Jan Borghoutsplein 51 te Bergen op Zoom. Dit bevindt zich op het terrein van de voormalige Cort Heyligerskazerne. Er zijn gratis parkeerplekken en de locatie beschikt over een invalidentoilet. De sessies zijn eveneens gratis en beginnen elke woensdagmiddag om 13.30 en duren tot ongeveer 16.00. De eerste editie vindt plaats op 23 november. Op de website www.musicadopa.nl  staat een korte samenvatting van elke middag. Aanmelden kan bij Jan Smagge via of 0164-685747. Aanmelden is niet verplicht, maar wel gewenst!

Hoogleraar klinische neuropsychologie aan de VU Erik Scherder heeft zich verdiept in het effect van muziek op de hersenen. 'Door muziek te maken worden taken opgelost die je als man van zestig minder goed zou doen, omdat er een leeftijdsgerelateerde achteruitgang is.'

Als je luistert naar muziek waar je van houdt, ontstaan samenwerkingen in de hersenen
Van de vorig jaar overleden dirigent Kurt Masur stamt de uitspraak: 'voor iedere muziekdocent die je ontslaat, moet je honderd politieagenten aannemen'. Erik Scherder - hoogleraar in de neuropsychologie, die sinds zijn ontroerende tv-lezingen onder de paraplu van De Wereld Draait Door geliefd is bij de Nederlandse televisiekijker - is te veel wetenschapper om Masurs aansprekende oneliner zonder reserves te onderschrijven. Maar in feite impliceert hij iets vergelijkbaars als hij erop wijst dat muziek beluisteren, en vooral zelf muziek máken, enorm bijdraagt aan de ontwikkeling van het empathische vermogen.

Daar is namelijk wél onderzoek naar gedaan. Scherder: 'Gottfried Schlaug heeft aangetoond dat bij kinderen die musiceren de verbindingsbalk tussen de beide hersenhelften, het corpus callosum, groter wordt. Die hersenhelften gaan daardoor beter met elkaar communiceren. En dat is ongelooflijk belangrijk.'
Hij pakt het plastic hersenmodelletje dat voor hem op tafel ligt, trekt de twee helften van elkaar, en wijst met de vingers naar de doorsnede.

'Kijk, hier. Vooral de overbrugging van de voorkant, orbitofrontaal, naar achteren is enorm belangrijk voor de sociale cognitie. Empathie dus. Bij musici zie je het volume van dit soort baansystemenen sterk toenemen.'

Maakt het nog uit wat voor muziek er dan beluisterd of gespeeld wordt?
'Over dat luisteren, daar is literatuur over. Ze hebben non-experts naar allerlei soorten muziek laten luisteren, klassiek, tonaal en atonaal, maar ook heavy metal. In die studies kwam heavy metal eruit als angst- en stressverhogend. De hartfrequentie gaat omlaag en de bloeddruk gaat omhoog. Dat is een klinisch symptoom van mensen die heel lang chronische stress ervaren. Die muziek heeft dus een negatieve impact op je systeem - als je er niet van houdt tenminste.'

Fascinerend
Scherder pakt zijn laptop erbij en scrollt door de resultaten. Fascinerende aanblik. Hoe langer de rode lijn, hoe sterker het gevoel van agitation bij de luisteraar. Bij een lange groene lijn is sprake van veel joy. Scherder laat zien hoe de lijnen bij klassieke muziek eruitzien. Een prachtlied van Schumann: erg groen, dus veel joy. Arnold Schönbergs Erwartung: heel erg rood. Overigens slaat ook de Hammerklaviersonate van Beethoven behoorlijk rood uit. Daar houden de non-experts dus ook niet van.

Logisch
'Maar als je luistert naar muziek waarvan je houdt, en dat kan dus ook Beethoven of Schönberg of heavy metal zijn, dan zie je heel andere waarden en dat is ook best logisch. Als je er niet van houdt, doet alleen de pariëtaallob het een beetje aan de achterkant; de precuneus wordt actief. Hou je er wel van, dan zie je in de hersenen allerlei samenwerkingen in het netwerk ontstaan, waarbij niet alleen de pariëtaallob, maar ook de dorsolaterale prefrontale cortex een rol speelt. En dat is eigenlijk wat je wil.'

Bevlogen
Scherder, eeuwig de bevlogen docent, neemt even het heft in handen. 'Bij onderzoek naar het werkgeheugen bij musici en niet-musici is gekeken waar ze het meest door worden afgeleid: door tonale of door atonale muziek op de achtergrond, terwijl ze met iets anders bezig zijn. Wat denk je?' Ik denk dat atonale muziek het meeste afleidt, maar ik zit fout. 'Bij musici leidt tonale muziek het meeste af! Dat komt omdat die muziek verwachtingspatronen in werking zet. Hoe gaat dit stukje verder? Wat gebeurt er? Dat bezet de cognitie stukken meer dan bij atonale muziek. Leuk hè?'

Viool
Scherder is inmiddels ook zelf aan het musiceren geslagen. Hij speelt nu twee jaar viool. 'In het programma dat ik met de Finse violist Pekka Kuusisto donderdagavond in het Concertgebouw mocht doen, kom ik in het donker spelend op. Simpel melodietje. Het lijkt natuurlijk nergens op en dat zeg ik ook tegen het publiek. 'U vond het niks, en ik ook niet. Maar laten we even in mijn brein kijken. Wat zien we: de prefrontale cortex doet echt supergoed mee!' Er worden daardoor taken opgelost die je als man van zestig anders minder goed zou doen, omdat er een leeftijdsgerelateerde achteruitgang is.'

Levensbevorderend
Muziekmaken is dus op alle denkbare fronten levensbevorderend. Hoe rijmen we dit met de teloorgang van het muziekonderwijs?
'Dat is niet te rijmen. Het is idioot. Ik laat geen gelegenheid onbenut om dit te benadrukken.' Hij wijst op projecten, ook in Amsterdam, waar kansarme kinderen met muziek in aanraking worden gebracht, wat op den duur allerlei economisch meetbare voordelen voor de maatschappij oplevert, om nog maar te zwijgen over de persoonlijke ontwikkeling van de kinderen zelf. Waarom stelt Den Haag daar dan niet veel meer geld voor beschikbaar, zou een vraag kunnen zijn.

Scherder: 'Met de politiek aan tafel komen is lastiger dan je denkt. We hadden ooit vijf afspraken met de Tweede Kamercommissie van de PvdA en die zijn alle vijf afgezegd. En niet door mij. Ik zou zeggen: laat me net zoals die Franse econoom Piketty in de Tweede Kamer even een powerpointpresentatie houden om te tonen waar de centen heen moeten. Kost ze een half uurtje.'

Door: Erik Voermans 8 januari 2016, 10:42 - Bron: Het Parool